Prawo Karne

Postępowanie mandatowe w Polsce prowadzi przede wszystkim Policja. W postępowaniu mandatowym co do zasady nakłada się grzywnę w wysokości do 500 zł, a w niektórych przypadkach nawet do 1 000 zł. (w sytuacji zbiegu wykroczeń –  art. 9 § 1 kodeksu wykroczeń, gdy czyn wyczerpuje znamiona wykroczeń określonych w dwóch lub więcej przepisach ustawy). W postępowaniu mandatowym – jeżeli ustawa nie stanowi inaczej –  funkcjonariusz uprawniony do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego może ją nałożyć w sytuacjach, gdy:

1. schwytano sprawcę wykroczenia na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia

(tu wymaga podkreślenia, że w praktyce orzeczniczej ukształtowane jest jednolite stanowisko, zgodnie z którym sprawcą ujętym na „gorącym uczynku” jest ten, kogo zatrzymano w momencie dokonywania czynu przestępnego, a sprawcą „ujętym bezpośrednio potem” ten, kogo zatrzymano bezpośrednio po popełnieniu czynu zabronionego, zwykle w wyniku pościgu prowadzonego nieprzerwanie aż do ujęcia sprawcy. Chodzi zatem o wypadki, w których fakt popełnienia wykroczenia jest zwykle niewątpliwy, a sytuacja dowodowa prosta i oczywista). 

2. stwierdzi popełnienie wykroczenia, w szczególności za pomocą przyrządu kontrolno – pomiarowego lub urządzenia rejestrującego, a sprawca nie został schwytany na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem, i nie zachodzi wątpliwość co do sprawcy czynu, w tym także, w razie potrzeby, po przeprowadzeniu w niezbędnym zakresie czynności wyjaśniających, podjętych niezwłocznie po ujawnieniu wykroczenia.

Co  istotne, nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego, nie może nastąpić po upływie 60 dni od dnia ustalenia sprawcy wykroczenia.

W obecnym stanie prawnym, sprawca może odmówić przyjęcia mandatu karnego.

Funkcjonariusz nakładający grzywnę jest obowiązany:

–  określić wysokość grzywny;

– określić zachowanie stanowiące wykroczenie;

–  wskazać czas i miejsce jego popełnienia;

–  podać kwalifikację prawną;

– poinformować sprawcę wykroczenia o prawie odmowy przyjęcia mandatu karnego i o skutkach prawnych takiej odmowy.

W sytuacji odmowy mandatu, do Sądu Rejonowego, Wydziału Karnego (właściwego dla miejsca popełnienia wykroczenia), skierowany zostanie wniosek o ukaranie. W takim wniosku powinno być zaznaczone, że obwiniony odmówił przyjęcia mandatu albo nie uiścił grzywny nałożonej mandatem zaocznym, a w miarę możności podanie także przyczyny odmowy. Sąd po zbadaniu sprawy – w sytuacji uznania braku podstaw do ukarania – uniewinni obwinionego. W sytuacji potwierdzenia winy, sprawca dodatkowo obciążony zostanie kosztami sądowymi, dlatego zanim zdecydujemy się nie przyjmować mandatu, warto rozważyć, czy w zaistniałej sytuacji racja jest po naszej stronie. Wysokość grzywny orzeczona przez sąd, nie musi się równać wysokości mandatu nałożonego przez policję  – w wyniku postępowania sądowego, kierowca może zostać ukarany kwotą inną niż określona przez funkcjonariuszy policji w momencie zatrzymania. Wyrok Sądu Rejonowego nie jest orzeczeniem prawomocnym –  stronie przysługuje jeszcze możliwość zaskarżenia wyroku do Sądu wyższej instancji.

Stan prawny na dzień 07.02.2021 r. Akty prawne: kodeks wykroczeń, kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.

---

Propozycja zmian w przepisach, w zakresie odmowy przyjęcia mandatu karnego

W ostatnim czasie, w projekcie przepisów pojawiła się propozycja zniesienia prawa odmowy przyjęcia mandatu karnego, a w zamian propozycja możliwości jego zaskarżenia do sądu. Zwolennicy takiej propozycji wskazują m.in. na usprawnienie postępowania oraz odciążenie sądów. Przyjęcie takich zmian oznaczałoby, że nie byłoby możliwości odmowy przyjęcia mandatu. Mandat musiałby zostać opłacony, a w sytuacji kwestionowania zasadności nałożenia mandatu, to nie policjant, a sam poszkodowany kierowałby wniosek do sądu w terminie 7 dni,  wskazując w tym czasie wszystkie dowody, które mogłyby przesądzić o pomyślnym rozstrzygnięciu sprawy.

Na marginesie, wskazać należy, że taki projekt zmian nie jest zgodny z konstytucją. Nie jest obecnie przesądzone wejście w życie przedstawionych zmian.

Adwokat Patrycja Pietryka